در قسمت هاي پيشين گفته شد كه عينيت در تاريخ يكي از پيچيده ترين مسائلي است كه نحوه مواجهه با آن نگرش ها و مكاتب مختلفي را در عرصه تاريخنگاري ايجاد كرده است. ماركس نيز همانگونه كه ديده شد وسيعاً به اين مسئله توجه كرد و تصريح كرد كه نه تنها واقعيت تاريخي گذشته را مي توان به تمامي شناخت بلكه مي توان آن را تحت نظم و قاعده در آورد و از آن علمي ساخت كه بتواند جوامع مختلف بشري را تحت پوشش قرار دهد. ماركسيستهاي ايراني اما پارا از اين فراتر گذاشته و متذكر شده اند كه «علم تاريخ اجتماعي با تمام پيچيدگي پديده هاي زندگي اجتماعي مي تواند مانند بيولوژي علم دقيقي شود و براي تطبيق علمي قوانين تكامل اجتماعي قابل استفاده گردد.

            يكي ديگر از كساني كه روزگاري ادعاي پيروي از ماركسيسم، لنينيسم را داشت در اين زمينه مي گويد «تاريخ براي كسي كه با بسيج علمي به سراغ آننرود، پيوسته انبان درهمي از رخدادهايست كه به سفسطه گو به همان اندازه امكان استناد به اسناد و واقعيت را مي دهد كه به جوينده حقيقت، زيرا تنها با نتخاب كردن واقعيات نمونه وار كه مظهر بروز قوانين نهاني تاريخ است و تنها با تنظيم تحليلي اين واقعيات بر پايه اسول علمي، رها از پيشداوريها و آزاد از اغراض مي توان سير حقيقي تاريخ را ترسيم كرد، خطر سفسطه هاي تاريخي در آن است كه با ايجاد منظره ناسره اي از تحيق و تحليل، دامي فريبا مي گسترد كه افراد خالي الذهن آسان در آن مي افتند زيرا همه كس را امكان بررسي همه فاكتها و اسناد تاريخي و يا درك صحت آنها  نيست، به سفسطه هاي تاريخي كه آگاهانه به ميان مي آيد بايد تحليل غلط و سطحي بي غرضانه و معصومانه را نيز افزود و چه بسا كه اين گمراه كننده تر است زيرا حسن نيت و صداقت محقق مي توند راه را براي تاثير مننفي باز كند. وي ادامه مي دهد كه يك ماركسيست معتقد ، در تاريخ انساني مانند تاريخ طبيعت يك حركت تكاملي مشاهده مي كند كه ناشي از قوانين ويژه نسج بشري است. با اين وجود تنها با مدد قوانين زيست شناسي و انسان شناسي نمي توان براي پديده ها توضيح و تعليل مقنع و علمي يافت. تحول دائمي نيروهاي مولد و مناسبات توليد، يعني زير بناي جامعه دگرگوني حيات معنوي جامعه و روبناي سياغسي – ايدئولوژيك آن ( كه خود ناشي از تحول نخستين است و به نوبه خود در آن موثر بوده و آن را تند و كند مي نمايد.) يك مكانيسم مغرنج محرك در بطون تاريخ به وجود مي آورد و آن را از مراحل مختلف، از نهاد يا فرماسيونهاي اجتماعي – اقتصادي مختلف به سوي تلسط انسان بر جبر اجتماعي و طبيعي مي راند. اين حركت پيش رونده از خلال نبرد سخت بين طبقات ، خلقها و عقايد و نظريات و انسانها جداگانه انجام مي گيد و تاريخ نويس بايد بتواند در پيرامون اين محور اصلي تحول، عمده و غير عمده را باز شناسد.

            از اين نمونه ها به فراواني مي توان از آثار تاريخي ماركسيستي نقل كرد كه نگارنده به دليل مشابهت هاي فراواني كه اين منابع با يكديگر دارند از آن در مي گذرد و علاقه مندان پي گيري بيشتر را به منابع ضميمه ارجاع مي دهند. اما از تذكر يك نكته نمي توان بگذرد و آن اينكه تقريباً در تمام آثاري كه با اين نگرش نگاشته شده، هيچ بحثي از امكان مورد شبهه قرار گرفتن علم تاريخ و يا حداقل غنا بخشيدن مختصات علمي تاريخ با يافته هاي نوين علمي مشاهده نمي شود، هر آنچه پيشوا گفته و پيشوايان بعدي بسط داده اند همان است نه چيزي مي توان به آن اضافه كرد و نه چيزي از آن كاست و اين همان انجمادي است ه نگارنده بر سر تاريخنگاري اين قسمت نصب كرده است.

ب- سير تاريخ ايران

            در پيوند با علمي بودن تاريخ مسائل متعدد ديگري نيز مطرح مي شد كه پاسخ ماركسيست – لنينيست هاي طرفدار شوروي (سابق) به آن كاملاً روشن است. يكي از اين مسائل تقسيم تاريخ به ادوات مختلف است. اين تقسيم بندي تا به حال به دو روش صورت گرفته است، نخست  تقسيم تاريخ از لحاظ وقايع و حوادثي كه به طور مجرد در زندگاني اجتمماعي پددي آمده است ، و دوم تقسيم تاريخ از لحاظ تغييراتي كه در مناسبات توليدي بشر پديد آمده است. مورخين دسته اول (كه مورد شماتت ماركسيستها قرار گرفته اند) براي تاريخ چهار دوره قائلند : 1- تاريخ قديم : از قديميترين ايام (يعني از زماني كه وارد مرحله خط و كتابت شد) تا سال تقسيم امپراتوري روم به قسمت غربي و شرقي) سال 395 ميلادي) 2- تاريخ قرون وسطي : از تقسيم امپراتوري روم تا فتح قسطنطنيه به دست تركان عثماني ( در سال 1453 ميلادي) 3- تاريخ قرون جديد : از فتح قسطنطنيه تا ظهور انقلاب كبير فرانسه (1789 بعد از ميلاد) 4- تاريخ معاصر : از انقلاب كبير فرانسه تا كنون. مورخين دسته دوم اما براي تاريخ پنجم مرحله (اشتراكي – برده داري- فئوداليسم – سرمايه داراي وسوسياليسم) قائلند و منحصراً همين تقسيم بندي را علمي مي دانند زيرا پيشاپيش اثبات كرده اند كه آنچه در تكامل تاريخ نقش اساسي را عهده دار بوده، ابزار توليد بوده است و بنابر اين محور گرفتن هر چيز ديگري غير از ابزار تود و مناسبات توليدي، غير علمي است. اينان همچنين معتقدند كه «خودداري از درك علمي تاريخ و اهيمت دادن به رخدادهاي پراكنده و نفي قانونمنديهاي روند تاريخي، به معني ذهن گرايي در تاريخ و ناديده گرفتن امكان پيش بيني علمي رشد تاريخي است.»

            نگارنده در انجا تذكر يك نكته را ضروري مي داند و آن اينكه از ميان گرايشات مختلف ماركسيستي، حزب توده در زمينه تاريخ و مطالعات نظري پركارتر بود و تاثر آن سيار جريانات بيشتر بود. اين حزب اما چه به لحاظ سياسي و چه به لحاظ مطالعات نظري تحت تاثير رهيافتهاي آكادميسين هاي شوروي بود و در پاره اي موارد آن را اعلام مي داشت: « از نظر حزب ما كه به ترجمه و نشر اين كتاب اقدام كرده،  تحليل تاريخي پروفسور ايوانف يك تحليل علمي ماركسيستي – لنينيستي است كه بر بنياد پژوهش جامع مبتني است ... ترجمه همه كتب مولف مورد بحث براي فارسي زبانان بسي سودمند خواهد بود و اميد است كه اين نخستين ترجمه، سرآغاز برگرداندن آثار ديگر اين مولف و بيانگر حق گزاري همه ايرانيان از زحمات ارزشنده وي باشد» اين تذكر از آن جهت ضروري به نظر رسيد كه اگر نگارنده در پاره اي موارد بين مطالعات تاريخي شوروي و نظرات حزب توده ، تمايز قائل نشودو راهي به خطا نخواهد پيمود. گفته شد كه ماركسيستهاي طرفدار شوروي براي تاريخ به معناي اعم دوره هايي قائل بودن آن تقسيم بندي شكل ساده شده و سطحي نظريات ماركس و انگلس بودند. ولي آنچه خصوصاً براي تاريخنگاران ايراني جالب توجه است اين است كه ماركسيستهاي طرفدار شوروي تاريخ ايران را نيز قالب بندي مي كنند. از نظر آنان دوران هاي تاريخ ايران عملاً به چهار مرحله تقسيم مي شوند : 1- ايران باستان 2- ايران قرون وسطي 3- ايران عصر جديد 4- ايران زمان معاصر. اين مرحله بندي بر پايه نهادها و ميزان پيشرفت نيروهاي توليدي و روابط اين نروها با يكديگر انجام پذيرتفه است و «بي گمان تنها راه دست يابي به شناخت پيرفت تاريخي جوامع انساني، بررسي همين عوامل مي باشد.»